مقاله پژوهشی: شناسایی شاخص‌های مؤثر بر مناسبات هیدروپلیتیک ایران و ترکمنستان با تأکید بر رودخانه اترک

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا سیاسی دانشگاه علوم و فنون فارابی

2 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

3 گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

چکیده

نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل مناسبات هیدروپلیتیک در سیستم رودخانه‌ها این است که عواملی مانند کمبود آب و توسعه اقتصادی می‌توانند طیف متنوعی از منازعه یا همکاری ایجاد کنند. ازاین‌رو هدف پژوهش شناسایی متغیرها و شاخص‌های مؤثر در مناسبات هیدروپلیتیک ایران و ترکمنستان است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. در این تحقیق در وهله اول با استفاده ازنظر خبرگان و کارشناسان جغرافیای سیاسی و تکنیک دلفی، تعداد 15 عامل به‌عنوان شاخص­های اساسی مؤثر بر مناسبات ایران و ترکمنستان در آینده تبیین گردید. در گام دوم از روش دیمتل به‌منظور تجزیه‌وتحلیل و رتبه‌بندی عوامل علّی و معلولی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می­دهد که عوامل: آب آشامیدنی با امتیاز (53/1)، ایجاد اشتغال با امتیاز (45/1)، آب برای کشاورزی با امتیاز (17/1)، ژئومورفولوژی حوضه آبریز اترک با امتیاز (55/0)، تعارض منافع راهبردی دو کشور با امتیاز (47/0)، موقعیت ژئوپلیتیک ایران با امتیاز (34/0)، امنیت منابع آب با امتیاز (15/0) و موقعیت جغرافیایی ترکمنستان با امتیاز (04/0)، در دسته شاخص­های علّی قرارگرفته‌اند و به‌طورقطع از عوامل تأثیرگذار در مناسبات هیدروپلیتیکی ایران و ترکمنستان هستند. همچنین نقش     قدرت­های جهانی در مناسبات هیدروپلیتیک با امتیاز (01/0-)، ضعف فناوری استفاده از آب با امتیاز (08/0-)، نفوذ کشورها در تهیه قوانین مربوط به آب با امتیاز (45/0-)، امنیت قضایی با امتیاز (46/0-)، تأثیر بحران آب منطقه­ای ایران بر امنیت ملی با امتیاز (71/0-)، امنیت و انتقال انرژی با امتیاز (13/1-) و ضعف  سیاست­های هیدروپلیتیکی ایران با امتیاز (5/1-) در دسته شاخص­های معلول قرارگرفته‌اند که به‌طورقطع از چالش‌های تأثیرپذیر هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identification of Indicators Effecting on Hydropolytic Relationships of Iran and Turkmenistan with Emphasis on Atrak River

نویسندگان [English]

  • M.H Name 1
  • M Khamari 2
  • Ebrahim moammeri 3
1 Associate Professor of Political Geography, Farabi University of Science and Technology
2 PhD student in Political Geography, Islamic Azad University, Central Tehran Branch
3 Department of Geography and Urban Planning, Golestan University, Gorgan, Iran
چکیده [English]

One of the problems in analyzing hydro-political relations in the river system is that the same factors, such as water scarcity and economic development, can create a wide range of conflicts or partnerships. Therefore, the aim of this study was to identify the variables and indices of effective hydro-political relations between Iran and Turkmenistan. The research method is descriptive-analytic. In this study, in the first place, using the views of experts and experts in political geography and Delphi technique, 15 factors were identified as essential indicators affecting the relations between Iran and Turkmenistan in the future. In the second step, Dimetal method was used to analyze and rank the causes, causality and disability. The results of the research show that factors: drinking water with a score of 1.53, employment with a score of 1.45, water for Agriculture with a score of 1.17, geothermal atrak of Atrak (0.55), conflict of strategic interests of both countries (0.47), geopolitical position of Iran with score (0.34), safety of water resources with a score of 0.15 ) And Turkmenistan's geographic location with a score of (0.04) is in the category of causal indicators and is definitely one of the factors affecting the hydro-political relations between Iran and Turkmenistan. The role of global powers in hydro-political relations with the nation (-0.01), the weakness of water use technology with a score of (-0.08), the influence of countries in providing water-related rules (-45%), judicial security with a score of -0.46, The impact of Iran's regional water crisis on national security with a score of (-0.71), security and energy transfer with a score of 1.13 and weakness of Iran's hydro-politic policies with a score of 1.15 in the category of disabled indicators Which are definitely one of the most challenging challenges.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hydropolytic
  • Atrak River
  • Turkmenistan
  • Iran
فهرست منابع
الف- منابع فارسی:
-  اخباری، محمد؛ نامی، محمدحسین (1389)، "جغرافیای مرز با تأکید بر مرزهای ایران"، چاپ اول، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران
-  اصغرپور، محمدجواد (1389)، "تصمیم‌گیری گروهی و نظریه بازی‌ها با نگرش تحقیق در عملیات"، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران
-  بای، یارمحمد (۱۳۸۴)، "هیدروپلیتیک رودهای مرزی"، انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات      بین­المللی ابرار معاصر، تهران
-  پاک‌نژاد متکی، حمیدرضا، عزتی، عزت­اله (1390)، "هیدروپلیتیک رودخانه مرزی اترک و تأثیر آن بر روابط ایران و ترکمنستان"، فصلنامه چشم‌انداز جغرافیایی، مطالعات انسانی، سال ششم، شماره ۱۴
-  خسرو­شاهی، محمد (1385)، "منابع طبیعی، راهبردهای منابع آب در بیابان و بیابان­زایی"، سایت شخصی، تهران
-   ذکی، یاشار، دلشاد­زاده، جلیل، کریمی، بایرام (1394)، "بررسی و تحلیل هیدروپلیتیک رودخانه­های بین­المللی با تأکید بر رودخانه مرزی اترک"، فصلنامه جغرافیای نظامی و امنیتی، سال اول، شماره اول، صص 65-37
-  ساسان­پور، فرزانه، کاویانی­راد، مراد، نصرتی، حمیدرضا (1398)، "واکاوی مفهوم امنیت آب از منظر جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک"، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال پانزدهم، شماره اول، صص 59-23
-  کاویانی، مراد (1384)، "مناسبات هیدروپلیتیک ایران و افغانستان"، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هشتم، شماره دوم
-  کاویانی­راد، مراد، متقی، افشین، زرقانی، سیدهادی، صدرانیا، حسن (1398)، "شناسایی و تحلیل متغیرها و شاخص­های مؤثر در اهمیت راهبردی هریرود برای ایران با رویکرد تحلیل تأثیرات متقابل"، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال نوزدهم، شماره 55، ص 22-1
-  متقی، افشین، کاویانی­راد، مراد، زرقانی، هادی، صدرانیا، حسن (1397)، "شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر در مناسبات هیدروپلیتیک ایران و افغانستان در حوضه آبریز هریرود"، دو فصلنامه مطالعات شبه‌قاره، سال دهم، شماره 34، صص 254-235
-  مختاری­هشی، حسین (1392)، "هیدروپلیتیک ایران؛ جغرافیای بحران آب در افق سال 1404"، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال نهم، شماره سوم، صص 83-49
-  یادگاری، مهدی، تارخ، محمدجعفر (1396)، "استفاده از تکنیک دیمتل فازی برای رتبه‌بندی    راهبرد­های مدیریت دانش"، پژوهش­نامه پردازش و مدیریت اطلاعات، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، دوره 32، شماره 3، صص 788-761
 
 
ب – منابع انگلیسی:
- Godet, M. Durance, P. & Gerber, A., (2008), Strategic Foresight La Prospective Use and Misuse of Scenario Building, Paris, France.‏
- http://farabegir.com/
- Sawain, Ashok, 2004, Managing Water Conflict: Asia, Africa and the Middle East, London, Routlede.
- Zhao, H. Tong, X. Wong, P. K. & Zhu, J., (2005), Types of technology sourcing and innovative capability: An exploratory study of Singapore manufacturing firms. The Journal of High Technology Management Research, 16(2), 209-224.