مبانی و عوامل مؤثر در تدوین رهنامه نظامی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری علوم دفاعی راهبردی دانشگاه عالی دفاع ملی

2 استادیار علوم دفاعی راهبردی دافوس آجا

چکیده

امروزه تدوین رهنامه (دکترین) نظامی به‌عنوان یکی از مسئولیت­های بسیار مهم نیروهای مسلح کشورهای جهان به شمار می­رود که بیشتر کشورهای جهان صرف‌نظر از بزرگی و کوچکی آن‌ها اقداماتی در راستای تدوین رهنامه نظامی کشور مربوطه انجام داده‌اند. جمهوری اسلامی ایران نیز به‌منظور هدایت و پشتیبانی نیروهای مسلح خود در صحنه جنگ و به‌طورکلی به‌منظور هدایت و راهنمایی چگونگی جنگیدن نیروهای مسلح در نبردهای پیشرو نیازمند تدوین رهنامه نظامی خود می­باشد. تهیه رهنامه نظامی کارآمد، اثربخش و به‌روز شده یکی از عوامل اساسی حصول آمادگی دفاعی و توفیق نیروهای مسلح در مواجهه با هرگونه جنگ احتمالی است. یکی از مراحل تدوین رهنامه نظامی ج.ا.ا توجه به مبانی و عوامل مؤثر در شکل‌گیری و تدوین رهنامه می­باشد. در مطالعه تطبیقی انجام‌گرفته نیز مشخص گردیده است که کشورهای دیگر نیز مواردی را به‌عنوان مبانی و عوامل مؤثر در تدوین رهنامه مدنظر قرار داده و یا به‌عنوان ورودی­های رهنامه در نظر گرفته­اند. لذا هدف این مقاله "تبیین مبانی و عوامل مؤثر در تدوین رهنامه نظامی جمهوری اسلامی ایران" می­باشد. نوع تحقیق از نوع کاربردی- توسعه­ای است. رویکرد تحقیق در این پژوهش آمیخته (کمی و کیفی) و از روش تحقیق موردی- زمینه­ای و همچنین جهت بررسی روابط بین متغیرها از روش همبستگی استفاده‌شده است. نتایج به‌دست‌آمده از تحقیق بیانگر این است که مبانی مؤثر در تدوین رهنامه نظامی جمهوری اسلامی ایران (مکتبی، ملی و سازمانی) عبارت‌اند از: اندیشه دفاعی اسلام، اندیشه دفاعی امامین انقلاب، آرمان، اهداف و منابع ملی، رهنامه دفاعی - امنیتی، سیاست‎های کلان دفاعی - امنیتی، راهبردهای ملی و قوانین (قانون اساسی، قوانین جاری نیروهای مسلح)؛ همچنین عوامل مؤثر در تدوین رهنامه نظامی جمهوری اسلامی ایران (سازمانی، فرا سازمانی) عبارت‌اند از: عوامل محیطی، سطح فناوری، تصور از ماهیت جنگ‌های آینده، ویژگی‌های جغرافیایی، ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی کشور، توانایی بسیج ملی، اهداف نظامی، تجارب نظامی، رهنامه نظامی موجود، ظرفیت‌ها و قابلیت‌های دفاعی (توان دفاعی) کشور.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Principles and effective factors in compiling the military Doctrine of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • B Ghafari 1
  • H Valivand Zamani 2
  • R Ghaffari 1
  • M.A Haji Zadeh 1
1 He holds a PhD in Strategic Defense Sciences from the Higher National Defense University
2 Assistant Professor of Strategic Defense Sciences Davos Aja
چکیده [English]

Today, the formulation of a military doctrine is one of the most important responsibilities of the armed forces of the countries of the world, in which most countries of the world, regardless of their size, have taken steps to formulate the military doctrine of the respective country. The Islamic Republic of Iran, in order to guide and support its armed forces on the scene of war, and in general, need to develop a military doctrine to guide and guide how the armed forces will fight in leading battles. Effective, up-to-date, effective military doctrine is one of the key factors for getting defense preparedness and success for the armed forces in the face of any possible war. One of the steps in developing a military doctrine is to consider the principles and factors that influence the formation and formulation of a doctrine.
In a comparative study, it has also been determined that other countries have considered some of the issues as the basis for and effective factors in the formulation of the guidelines or are considered as inputs to the peer review. Therefore, the purpose of this article is to "Explain the foundations and effective factors in formulating the military doctrine of the Islamic Republic of Iran".
The type of research is of application-development type. The research approach in this cross-sectional research (quantitative and qualitative), and the case-based research method, as well as correlation between variables, have been used. The results of the research show that the effective principles in formulating the military doctrine of Islamic Republic of Iran (school, national and organizational) are: Islamic Defense Thought, Defensive Thought, Revolution Imam, Idea, National Goals and Resources, Defense-Defense Strategies, Major Defensive-Security Policies, National Strategies and Laws (Constitution, Current Rules of the Armed Forces),The factors influencing the formulation of the military strategy of the Islamic Republic of Iran (organizational, sub-institutional) include: Environmental factors, technology level, imagination of the nature of future wars, geopolitical, geopolitical and geostrategic features of the country, national mobilization capability, military objectives, military experiences, existing military strategy, defense capabilities and abilities of the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Military doctrine
  • effective foundations
  • effective factors
  • defense
  • security
  • فهرست منابع

     - "قرآن کریم"، ترجمه ناصر مکارم شیرازی (1373)، نشر دارالقرآن الکریم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم 

    الف- منابع فارسی:

    • باقری افشردی، محمدحسین (1390)، "جزوه درسی دانشگاه عالی دفاع ملی"، تهران
    • باقری، محمد، (1393)، "تدوین دکترین صحنه جنگ"، دانشکده فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران
    • ترنر، جاناتان­اچ (1378)، "مفاهیم و کاربردی جامعه‌شناسی"، ترجمه محمد فولادی و عزیز بختیاری، مؤسسه آموزش و پژوهش امام خمینی (رحمت ا... علیه)، قم
    • ثروتی، محسن و مظلوم، علی (1389)، "راهنمای تدوین دکترین"، ستاد کل نیروهای مسلح، دبیرخانه هیئت عالی تجدیدنظر در آئین‌نامه‌های نیروهای مسلح، دفتر نشر، تهران
    • دانش آشتیانی، محمدباقر (1383)، "فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک"، دانشگاه عالی دفاع ملی شماره 20 پاییز، صص 65-31
    • پاتاجو، نوئل (1384)، "راهنمای تدوین دکترین"، مترجم داوود علمایی، نشر دانشکده فرماندهی و ستاد، دوره عالی جنگ سپاه، تهران
    • دهخدا، علی­اکبر (1385)، "فرهنگ متوسط دهخدا"، انتشارات دانشگاه تهران، انتشارات سمت
    • زهدی، یعقوب،1386، "مقایسه سیاست دفاعی با راهبرد دفاعی و دکترین دفاعی"، فصلنامه راهبرد دفاعی، شماره 17، سال پنجم
    • شاه­محمدی، محمد (1393)، "دکترین پدافند غیرعامل ج.ا.ا در برابر تهدیدات ناهمگون"، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی
    • قنبری جهرمی، محمدحسین (1396)، "کلیاتی پیرامون دکترین نظامی"، پژوهشکده دفاعی و امنیتی دانشگاه امام حسین (علیه السلام)
    • معمارزاده، غلامرضا و پورشاسب، عبدالعلی (1386)، "الگوی مفهومی رهنامه نظامی"، نشریه مطالعات دفاعی راهبردی، شماره 30
    • معین، محمد (1387)، "فرهنگ فارسی"، جلد دوم، انتشارت امیرکبیر
    • مهدی­زاده، احمد (1384)، "سیستم­های مدیریت کیفیت راهنمایی برای بهبود عملکرد، سازمان بین­المللی استاندارد"، تهران، انتشارات سازمان صنایع دفاع
    • محمد نژاد، میرعلی و نوروزی، محمدتقی (1378)، "فرهنگ استراتژی"، نشر سنا، صص 146 و 161
    • هیئت عالی آیین‌نامه‌های نیروهای مسلح (1391)، "راهنمای آموزشی تدوین دکترین"، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران

    ب- منابع انگلیسی:

    • Beasley LTC James(2008); Army, Joint and Allied Joint Doctrine Development Overview; Joint and Allied Joint Doctrine Division; Army Capabilities Integration Center(ARCIC)
    • CHARLES E. HARRIS(2012), TRADOC Regulation 25-36, Department of the Army Headquarters, United States Army Training and Doctrine Command Fort Eustis, Virginia 23604-5700
    • CJCSM 5120.01A(2014), JOINT DOCTRINE DEVELOPMENT PROCESS, JOINT STAFF WASHINGTON, D.C. 20318
    • Group Captain Nitaya Imanotai; 1997; CREATING THE ROYAL THAI AIR FORCE DOCTRINE PROCESS; AIR WAR COLLEGE; AIR UNIVERSITY; Maxwell Air Force Base, Alabama
    • LTGEN NOEL A COBALLES; 2014; PHILIPPINE ARMY DOCTRINE DEVELOPMENT SYSTEM; PHILIPPINE ARMY MANUAL 8-01; 2nd Edition; Philippine Army-Mohammadi Besmillah; 2005; DOCTRINE DEVELOPMENT SYSTEM; Islamic Republic of Afghanistan; Ministry of Defence; General Staff of the ANA