تأثیر عوامل ژئوپلیتیک اقتصادی دریای خزر بر تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته‌ دکتری مدیریت راهبردی نظامی دانشگاه عالی دفاع ملی

2 استادیار روابط بین‌الملل دانشکده وزارت امور خارجه

چکیده

منطقه
ژئوپلیتیک دریای خزر پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و جایگزین شدن چهار کشور
تازه استقلال‌یافته به‌جای آن در این حوزه، دچار تحولاتی گردید که در این تحقیق با
عنوان «تأثیر عوامل اقتصادی ژئوپلیتیک دریای خزر بر تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی
ایران» سعی شده است این تحولات، از دریچه عامل اقتصادی ژئوپلیتیک بر تدوین راهبرد
دفاعی کشور موردبررسی قرار گیرد. لذا در پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی -
تحلیلی و به‌صورت کاربردی پس از انجام مطالعات نظری و محیط‌شناسی ژئوپلیتیک
کشورهای منطقه­ی دریای خزر، تلاش گردیده است تا عوامل اقتصادی ژئوپلیتیک مرتبط و
مؤثر بر تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ایران شناسایی سپس به‌منظور تائید این عوامل و
تعیین نقش عوامل (در قالب بسترهای فرصت­آفرین، تهدید زا، قوت و ضعف)، دو پرسشنامه‌ای
تنظیم و طراحی گردید. که پرسشنامه اول به‌منظور تائید عوامل مؤثر ژئوپلیتیک
اقتصادی احصاء شده  بر تدوین راهبرد دفاعی
بین جامعه آماری 12 نفری و پرسشنامه دوم به‌منظور تعیین نقش عوامل در جامعه آماری
49 نفری به‌صورت تمام شمار توزیع و پس از اخذ نظر جامعه آماری با استفاده از تکنیک‌ها
و روش‌های آماری، تجزیه­وتحلیل شده و در ادامه به جمع­بندی و ارزیابی سؤالات تحقیق
پرداخته‌شده ‌است. درنهایت در قسمت نتیجه‌گیری در پاسخ به سؤالات تحقیق، مهم­ترین
بسترهای فرصت­آفرین و بسترهای تهدید زا و همچنین مهم­ترین عوامل قوت و ضعف اقتصادی
که در تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ایران مؤثر می‌باشند؛ در قالب 30 عامل ژئوپلیتیک
تعیین گردیدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The impact of Economic factors 0f the geopolitics of the Caspian Sea, on Iran's defense strategy

نویسندگان [English]

  • A.A Beik Bilandī 1
  • S.A Araghchi 2
1 Graduated Ph.D., Strategic Military Management, National Defense University
2 Assistant Professor of International Relations, Faculty of Foreign Affairs
چکیده [English]

The geopolitics of the Caspian Sea region after
the collapse of the Soviet Union and replace the four newly independent country
instead in this area, Have been changes. In
this study, as »Caspian Sea
geopolitical impact of economic factors on the defense strategy of the Islamic
Republic of Iran« is tried these
developments, Geopolitics through the lens of economic factors on the defense
strategy is considered. Therefore, in this study Application form After
conducting theoretical studies and Ecology geopolitics of the Caspian Sea
region have tried, Economic factors related to geopolitics And effective
defense strategy Islamic Republic of Iran exploration Then to confirm this and
to determine role of factors (In the context of project opportunities,
threatening, strengths and weaknesses) Two questionnaires were designed and
set. The first questionnaire to confirm the geopolitical factors affecting
economic The population of 12 people and The second questionnaire to determine
the risk of the population of 49 people Were distributed. Finally, at the
conclusion In response to the survey questions, The most important
opportunities and threatening also The important factors of economic strengths
and weaknesses that The Islamic Republic of Iran are effective on defensive
strategy’ were determined in 30 Geopolitical factors

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic geopolitical factors
  • Caspian Sea
  • strategy
  • Defense Strategy
الف- منابع فارسی
-  آزموده، ابوالفضل، (1385) "راه آبی دریای خزر- بالتیک و دریای سیاه" مجله بندر و دریا، مازندران شماره 39
-  احمدی‌پور، زهرا، (1389)، "ژئوپلیتیک دریای خزر"، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح
- بیک، علی‌اصغر، (1395)، رساله دکتری" تأثیر عوامل ژئوپلیتیک دریای خزر بر راهبردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران " تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی، دانشکده دفاع
-  جلالی، امیرحسین، (1393)، "منابع  و راه­های انتقال انرژی جهان" تهران، انتشارات شرکت ملی نفت
-  جودت، بهجت، (1389) "ژئوپلیتیک دریای خزر" ترجمه ناصر تیموری، انتشارات وزارت خارجه
-  حافظ‌نیا، محمدرضا،(1385)، "اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک" ‌،مشهد، انتشارات پاپلی.
-  صابری، افشین، (1388) "نظامی‌گری کشورهای حاشیه دریای خزر و امنیت اقتصادی جمهوری اسلامی ایران" معاونت پژوهش دانشگاه فارابی
-  گروه مطالعاتی امنیت، (1387) "تهدیدات قدرت ملی شاخصها و ابعاد" تهران، انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی
-  س. زون، ایگور، (1385) "توهمات و واقعیات" مترجم شمسی فولاد آبادی، علی، ساری مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر
-  شرکت نفت خزر، (1393)  "اسناد شرکت نفت خزر" تهران: انتشار شده در امور بین‌الملل شرکت نفت خزر.
-  اله بیگی، حسنعلی، (1390) "تاریخچه و نیمرخ عملیات بالادستی نفت و گاز در حوزه دریای خزر"  مرکز تحقیقات وزارت نفت
-  نامی، محمدحسن، (1389) "جایگاه دریای خزر در استراتژی‌های جهانی با تأکید بر قرن 21" تهران: انتشارات زیتون سبز
- نوذری، فضل‌اله، (1391)، رساله دکتری " تعیین عوامل ژئوپلیتیک حوزه دریای عمان و تأثیر آن بر تدوین راهبرد دفاعی امنیتی جمهوری اسلامی ایران"، دانشگاه عالی دفاع ملی
- نوبخت، محمدباقر، (1387) "دریاچه خزر در قرن بیست و یکم، (رویکردی اقتصادی- حقوقی)" تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام
 
ب – منابع انگلیسی
-  Klare, Michael T., Rosenthal, Joel H.,(2008), Rising Powers, Shrinking Planet: The New Geopolitics of Energy, New York Henry  Holt & Company
- Tavana, M & Pirdashti, M & Kennedy, D.T ,et.al, (2012), «A Hybrid Delphi- SWOT Paradigm for Oil and Gas Pipeline Strategic Planning in Caspian Sea Basin», Energy Policy, Vol.
ج- مصاحبه‌ها:
- مصاحبه با امیر سرتیپ عبدالعلی پورشاسب (شاغل در ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران)، (22/08/94)
- مصاحبه با امیر دریادار دکتر سجاد کوچکی (فرمانده اسبق نیروی دریای ارتش جمهوری اسلامی ایران)، (15/09/94)،
- مصاحبه با سردار سرتیپ پاسدار مجید میراحمدی (شاغل در ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران )، (15/08/94)
- مصاحبه با جناب آقای منوچهر متکی (وزیر اسبق امور خارجه جمهوری اسلامی ایران )، (25/12/1393)
- مصاحبه با جناب آقای دکتر علی اصولی (مدیرکل اسبق شرکت نفت جمهوری اسلامی ایران  در دریای خزر)، (20/11/93)
- مصاحبه با جناب آقای مجید صمدزاده صابر(رئیس دبیرخانه دریای خزر در وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران )، (14/11/94)
- مصاحبه با جناب آقای فرخ رفتاری (عضو هیئت‌علمی دانشگاه گیلان) (12/10/94)
- سخنرانی امریف بغداد اکولتائویچ (سفیر محترم کشور قزاقستان در جمهوری اسلامی ایران ) در مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران  (17/4/94)